1
0
«Դրօշակ» – Սեպտեմբեր 2023
Առաջնորդող Յօդուած
2023 թ․ Սեպտեմբերի 19-ին՝ ցերեկուայ ժամը 1-ին, ատրպէյճանական զինուժը լայնամասշտապ ակրեսիա սկսեց Արցախի դեմ՝ կիրառելով մեծաթիւ ծանր տեխնիկա, հրետանի եւ օդուժ։ Հերթական պատերազմը Ատրպէյճանի իշխանութիւնները պաշտօնապէս ներկայացրին որպէս հակաահաբեկչական գործողութիւն։ Նոյն օրուայ երեկոյեան, մօտաւորապէս նոյն ժամանակ, երբ ռազմական գործողութիւնները խիստ նուազել էին, իսկ թշնամուն չէր յաջողոըել, բացի մի քանի պահակակէտերի գրաւումից, լուրջ առաջխաղացում արձանագրել, ատրպէյճանական կողմը յայտարարեց, թե հնարաւոր է դարձել հասնելու հակաահաբեկչական գործողութեամբ սահմանուած նպատակների իրականացմանը։ Տպաւորութիւնն այն էր, թէ սրանով հերթական ակրեսիան կը դադարեցուի, սակայն, ատրպէյճանական զինուժին յաջողուեց տարբեր ուղղութիւններով ճեղքել հայկական պաշտպանութիւնը եւ առաջ ընթանալ։ Յայտնի է, թէ յաջորդ օրուայ ճիշտ ցերեկուայ ժամը 1-ին ինչ պայմաններով հնարաւոր դարձաւ հաստատել զինադադար։
Կարելի՞ է արդեօք ենթադրել, որ Ատրպէյճանի իշխանութիւններն իրենց առջեւ առաւելագոյնին հասնելու նպատակը չէին դրել, այլ ցանկանում էին նախ՝ ոչնչացնել սահմանային գծով շարուած հայկական կողմի սարքերը՝ հասնելու դիրքային նոր առաւելութիւնների եւ յընթացս շօշափելու, ի դէմս խաղաղապահների, առաջին հերթին Ռուսաստանի եւ ապա արտաքին այլ ուժերի արձագանգը։ Իհարկէ, սա էլ չի նշանակում, թե թուրք-ատրպէյճանական ուժը նախապէս չէր հաշուել, թէ ինչպիսին կը լինի միջազգային հնարաւոր արձագանգը։ Իրաւամբ էլ, նոյն օրը ՄԱԿ-ից սկսած մինչեւ գերտթրութիւններն ու այլ պետութիւններ եւ առանձին քաղաքական գործիչներ դատապարտող խօսքեր ասացին, պահանջեցին դադարեցնել ակրեսիան, սակայն Ատրպէյճանը շարունակեց եւ աւարտին հասցրեց իր բարբարոսական ծրագիրը։ Սա նշանակում է, որ նա համարժէքօրէն էր գնահատում այդ բոլոր յայտարարութիւնները՝ լաւ հասկանալով, որ ինչպէս մինչ այժմ դատարկ դատապարտումներին ու զգուշացումներին ոչինչ չի հետեւել, նոյնն էլ լինելու է այս անգամ։ Նոյն այդ տէրութիւնները բազմիցս բացայայտօրէն յայտարարել են, որ Ատրպէյճանից լուրջ ակնկալիքներ ունեն, մասնաւորապէս խօսքը վերաբերում է ռուսական էներգակիրներից հրաժարուելու պայմաններում դրանց մէկ մասը Ատրպէյճանի հաշուին եւ Ատրպէյճանի տարանցիկ ուղիներով լրացնելուն։
Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի միջեւ միջնորդի մենաշնորհին հաւակնող Ռուսաստանը, յանուն Արցախի կամ Հայաստանի որեւէ ցանկութիւն չի դրսեւորում յարաբերութիւնները փճացնելու Ատրպէյճանի, ինչպէս նաեւ Թուրքիայի հետ, երբ վերջիններիս հետ շաղկապուած է ճանապարհային, տնտեսական, իհարկէ՝ քաղաքական զանազան կարեւոր գործօններով։ Սրանով յանդերձ, օրեր անց եղաւ տեղեկատուական արտահոսք, փաստող, որ շահագրգիռ դաշնակից երկու տէրութիւնները ձեռքերը լուացած եւ մի կողմ քաշուած չեն եղել։ Ինչպէս յայտնեց ռուսաստանաբնակ արեւելագէտ Կարինէ Գէորգեանը․ «Փաշինեանը ստել է՝ ասելով, որ ռուսական խաղաղապահ զօրախումբը չի միջամտում իրավիճակին։ Ես կարող եմ կիսուել ներքին տեղեկութիւններով: Շոյգուն այցելել է Թեհրան, որտեղ ռուսական եւ իրանական կողմերն առաջարկել են լուծում, որը կարող է իրականացուել իրավիճակը փրկելու՝ անարիւն լուծման համար։ Լուծումը շատ խոստումնալից էր, բայց դրա համար անհրաժեշտ էր Փաշինեանի համաձայնութիւնը՝ օգտագործելու Հայաստանի տարածքը որպէս յենարան։ Սակայն Փաշինեանը վախկոտօրէն հրաժարուեց՝ ամբողջ աշխարհին յայտարարելով, որ Ռուսաստանը ոչինչ չի անում»։ Ըստ Կարինէ Գէորգեանի՝ Շոյգուի եւ Իրանի պաշտպանութեան նախարարի հանդիպմանը երեք անգամ հրաւիրուել է Հայաստանի պաշտպանութեան նախարար Սուրէն Պապիկեանը, սակայն նա մերժել է։ Այսպիսով՝ եւս մէկ անգամ ակնյայտ է դառնում, որ ամբողջովին Արեւմուտքի ու թուրք-Ատրպէյճանական տանդեմի խամաճիկը դարձած Նիկոլ Փաշինեանը պատրաստ է փաստացի մասնակիցը դառնալ Արցախի վերջնական կործանմանն ու արցախահայութեան ցեղասպանութեանը, բայց ունակ չէ կամ չի ցանկանում հրաժարուիլ Արեւմուտքի ու ատրպէյճանաթուրքական տանդեմի առջեւ ունեցած ծառայութիւնից։
Այս օրերին բացայայտուող տեղեկատուութիւնից յայտնի դարձաւ նշանաւոր ստախօսի եւս մէկ կեղծիքը․ պարզւում է, որ Ռուսաստանը չի հրաժարուել Հայաստանին զէնք վաճառելուց, հրաժարուողը եղել է Հայաստանը, որի իշխանութիւնը նոյնիսկ գնուած զէնքը չի ներկրել Հայաստան։
Հայաստանի ղեկավարութիւնը նոյն կերպ հրաժարուել ու հրաժարւում է ռազմական համագործակցութիւնից այն միակ երկրի հետ, որի շահերից է բխում Հայաստանի տարածքային ամբողջականութիւնն ու սահմանների անձեռնմխելիութիւնը։ Նիկոլ Փաշինեանը անգամ 44-օրեայ ճակատագրական պատերազմի օրերին հրաժարուեց օգտուել իր դաշնակիցների օժանդակութիւնից, որովհետեւ դա լաւ չէին ընդունելու վերջիններիս, ինչպէս եւ Հայաստանի թշնամիները։ Իսկ արդէն վերջին ժամանակներում Հայաստանի իշխանութիւնը մերժեց Ռուսաստանի հետ ռազմական համագործակցութիւնը, անցել է յարաբերութիւնների բացայայտ սրման, միեւնոյն ժամանակ Հայաստանում կազմակերպում է հայ-ամերիկեան զօրավարժութիւններ։ Բոլորովին աւելորդ չէ շաղկապելը Ռուսաստանին անհանգստացնող այս զօրավարժութիւնների փաստը ճիշտ հաշուարկով Արցախի վրայ ատրպէյճանական յարձակման փաստի հետ։ Ակնյայտօրէն Հայաստանի բախտախնդիր ու ազգադաւ ղեկավարին գայթակղում է Զելենսքիի «փառքը»։
Արցախը խորտակելու իր ծրագիրը կատարելուց յետոյ Նիկոլ Փաշինեանի ձեռքերն ազատ կը լինեն՝ իրականացնելու արտաքին պատուիրատուների յաջորդ եւ աւելի կարեւոր յանձնարարութիւնները՝ դադարեցնելու Ռուսաստանի հետ բոլոր տեսակի ռազմական համագործակցութիւններն ու երկրի տարածքից դուրս բերելու դաշնակից երկրի ողջ ռազմուժը, այդ թւում՝ հայ-թրքական սահմանը պահող ռուսական սահմանապահ զօրքերին եւ Զանգեզուրից, որպէս միջանցք, տարածք տալու թուրք-ատրպէյճանցիներին։ Այժմ, երբ ըստ արեւմտաթրքական դաշինքի՝ ամբողջովին լուծուել է Արցախի հարցը, առաւել եւս հրատապ է դառնում հնարաւորինս կարճ ժամանակահատուածում լուծելու այն խնդիրները, առանց որոնց առաջինի լուծումը մեծ արժէք չունի։ Եթէ գլխաւոր խնդիրը տարածաշրջանային եւ աշխարհաքաղաքական ուղիների հարթումն է, ապա առանց այս հարցերի լուծման վերջինս եւս անհնարին է։ Իսկ ժամանակը չի սպասում, աշխարհաքաղաքական եւ աշխարհակարգային փոփոխութիւնները իրականութիւն են դառնում զգալի արագութեամբ եւ դժուար է կանխագուշակել, թէ տեսանելի հեռանկարում ինչպիսի տեսք կը ստանայ աշխարհաքաղաքական քարտէսը։ Միւս կողմից՝ Նիկոլ Փաշինեանի եւ նրա անհայրենիք խառնախմբի յայտնուելը Հայաստանի կառավարման ղեկի մօտ չսպասուած նուէր էր, որն այլեւս կարող է չկրկնուել երբեւէ։ Հայ ժողովրդի սերունդները դժուար թէ երբեւէ այնքան ապուշ գտնուեն, որ եւս մէկ անգամ կրակեն սեփական սրտին։
Բազմաչարչար ու մայր հայրենիքի կողմից լքուած Արցախի ստացած նոր, ծանր հարուածը կարծես թէ Հայաստանում շատերի համար ունեցաւ սթափեցնող նշանակութիւն եւ ակնյայտ դարձրեց ոչ միայն կատարուածի ողջ ողբերգականութիւնը, այլեւ հեռանկարի ապահովութիւնը։ Հայ ժողովուրդը կարծես թէ ոտքի է ելել դաւաճան ու հայրենակործան իշխանութեանը անպայմանօրէն հեռացնելու վճռականութեամբ։ Ունակ եւ գիտակից կը լինի՞ ժողովուրդը՝ չնահանջելու, պայքարը շարունակելու մինչեւ նպատակի վերջնական իրագործումը։ Իրականութիւնը փաստւում եւ վճռւում է հենց հիմա, իսկ այլընտրանքը դաւաճանուած Հայաստանի կործանումն է։
